Oblewany Poniedziałek

Lany Poniedziałek jest to słowiańską tradycją, która z biegiem czasu stała się również zwyczajem chrześcijańskim. Początkowo w Śmigusa uderzano się wierzbowymi gałązkami, w celu wypędzenia grzechu, w Dyngusa zaś całymi rodzinami odwiedzało się znajomych i sąsiadów aby skorzystać z poczęstunku. Dopiero w XV wieku obydwa zwyczaje połączyły się w jeden. Dzisiaj Śmigus-dyngus polega na oblewaniu wodą domowników lub młodych panien, a jest to nawiązanie do starych pogańskich praktyk, które mówią o budzeniu się przyrody do życia i zdolności natury do odradzania się na nowo.

 

Poniedziałkowe zwyczaje

Dziady śmigustne – tradycja ludowa pochodząca z małopolski.   W nocy z Wielkanocnej Niedzieli na poniedziałek we wsi pojawiają się słomiane stwory z osmolonymi pończochami, chodzą po chałupach, proszą o datki i polewają pany wodą.

Dyngusowy kurek – w Lany Poniedziałek wsadzano kurka (koguta) na tzw. kurcarski wózek i wożono go po wsi. Taki kogut był wcześniej odpowiednio przygotowany, mianowicie karmiono go ziarnem umoczonym w spirytusie, dzięki czemu kogut był spokojny, a jego pianie donośniejsze. Z czasem żywego koguta zastąpiono drewnianym lub wypchanym, którego dodatkowo oblepiano pierzem. Przyozdobione, malowane na czerwono wózki z kogutami pchali kilkunastoletni chłopcy zwani kurcarzami. Trzymali oni w ręku deseczki zakończone gwoździkiem, które służyły im do kłucia młodych panien. Cała zabawa miała na celu kojarzenie par, chłopcy mieli wtedy okazje poznać okoliczne dziewczęta.

Siuda baba – tradycja ta ma swoje korzenie w podaniu kapłance z pogańskiej świątyni na Lednicy koło Wieliczki. Zadaniem kobiety było doglądanie ognia palącego się w świątyni. Kapłanka opuszczała świątynie w celu znalezienia następczyni i robiła to jedynie raz w roku na wiosnę, ponadto nie mogła zmywać z siebie sadzy z ognia. Kobieta wyznaczona przez kapłankę mogła się wykupić pod warunkiem, że miała odpowiednią ilość pieniędzy. Jeżeli tak nie było, kobieta musiała zająć miejsce w świątyni. Obecnie zwyczaj ten jest praktykowany w Lednicy Górnej, gdzie mężczyzna przebrany za usmoloną kobietę wraz z towarzyszami ( cyganem, kominiarzem i grupą krakusów przebranych w stroje ludowe) chodzi po domach i zbiera datki od domowników.