Wielka Sobota

Wielka Sobota zwana inaczej Wigilią Paschalną jest drugim dniem, kiedy to Kościół nie celebruje Mszy św. W świątyni przez cały dzień wierni adorują Chrystusa złożonego do grobu. Według starej polskiej tradycji przy Grobie Pańskim czuwa warta – harcerze oraz ministranci. W Wielką Sobotę kapłani błogosławią pokarmy, które wierni przynieśli do kościoła głosząc tym samym, że czas Wielkiego Postu dobiegł końca. Późnym wieczorem wierni gromadzą się w świątyniach aby celebrować obchody Wigilii Paschalnej. Adoracja i czuwanie przy grobie Pańskim dobiegają końca, kapłan przenosi Najświętszy Sakrament do tabernakulum. Do świątyni wniesiona zostaje figura Chrystusa Zmartwychwstałego i gasną światła… kapłan nakazuje czuwać.

 

Liturgia Wigilii Paschalnej

Liturgia odprawiana w Wielką Sobotę (która zgodnie z przepisami liturgicznymi należy do Liturgii Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego) różni się od tradycyjnej Mszy świętej, ponieważ poza Liturgią Słowa i Liturgią Eucharystyczną zawiera również Liturgię Światła i Liturgię Chrzcielną. Nabożeństwo rozpoczyna się przed świątynią. Duchowni wraz ze służbą liturgiczną zbliżają się do rozpalonego ogniska, gdzie zostaje odprawiony rytuał poświęcenia ognia. Chwilę później kapłan naznacza na Paschale znak krzyża, symbole: Alfę i Omegę oraz między ramionami krzyża wpisuje cyfry oznaczające bieżący rok. Duchowny wbija w Paschał pięć gwoździ tak, aby tworzyły krzyż, następnie zapala go i podnosi zwracając się do wiernych słowami: “Światło Chrystusa”; wierni odpowiadają: “Bogu niech będą dzięki”.

Wierni wraz z duchownym, który trzyma Paschał wchodzą do zaciemnionej świątyni. Światło świecy ma tutaj znaczenie metaforyczne, nie tylko oświetla kościół ale porównuje się je do Chrystusa, który potrafi rozproszyć niepokój, strach i obawy. Nie czas na bojaźń, kiedy światło Chrystusa oświetla drogę wiernym. Podczas gdy kapłan wyśpiewuje po raz drugi “Światło Chrystusa”, zgromadzeni zapalają swoje świece i światło ogarnia całą świątynię. Mrok został przezwyciężony. Wówczas gdy duchowny podchodzi do ołtarza i pokazuje wszystkim płomień Paschału, zgromadzeni po raz trzeci dziękując za niego Stwórcy i w kościele zapalają się wszystkie światła.

Na wielkosobotnią Liturgię Słowa może składać się aż dziewięć czytań. Ukazują one całą historię Zbawienia począwszy od powstania świata, poprzez opuszczenie Egiptu przez Naród Wybrany, aż po narodziny, życie, śmierć i zmartwychwstanie Syna Bożego.

Kolejną częścią celebracji jest Liturgia Chrzcielna. Początkowo to właśnie wtedy większość wyznawców przyjmowała chrzest. W liturgii tej wierni wyznają wdzięczność Stwórcy, za to, że dał im możliwość i siłę do wiary Boga Jedynego. W dalszej części Liturgii następuję pobłogosławienie wody chrzcielnej. Duchowny uzasadnia zgromadzonym metaforykę wody, mówi m.in. o wodach Morza Czerwonego, które pomogły w ucieczce Izraelitom, a zgładziły ścigających ich Egipcjan. po słowach kapłana wierni odnawiają przysięgę chrzcielną i uroczyście, ze świecami w rękach wyrzekają się grzechu, zła i szatana.

Ostatnią częścią Liturgii jest Eucharystia. Wyznawcy gromadzą się przy ołtarzu aby przyjąć Chrystusa, który poświęcił się dla nas w zbawczej ofierze. Ciało i Krew Zbawiciela jest naszym pokarmem na życie wieczne…

 

Święconka i jej historia

W Polsce tradycja święcenia pokarmów sięga XIV wieku. Baranek z ciasta lub chleba – tak wyglądały pierwsze święconki, drugą ciekawostka jest fakt, że zwyczaj świecenia jajek zagościł na dobre w Polsce około XIII wieku. Do koszyczka wkładano wówczas m.in. ser, olej, ryby, masło, ciasto a także wino. Wcześniej bowiem obowiązywał bezwzględny zakaz spożywania jaj w okresie wielkanocnym, a spowodowane to było tym, że prastare pogańskie święto zmarłych pokrywało się ze świętami Zmartwychwstania. Jajko było symbolem nieśmiertelności i wieczności, zatem poganie wierzyli, że wkładając je swym bliskim zmarłym do grobów, zapewnią ich duszom pewną nieprzemijalność oraz, że uchroni to zmarłych przed wszelakim złem. Z biegiem czasu jajko zostało zaakceptowane przez religie chrześcijańską i stało się symbolem Zmartwychwstania.

Początkowo to kapłan w Wielką Sobotę odwiedzał wiernych i w ich domach święcone były pokarmy. Polska szlachta rozpowszechniła ten zwyczaj, jednak z czasem w zamożnych domach mieszczańskich nawet gospodarz zapraszał kapłana, który święcił koszyczki poustawiane na ławach. Później święconkę zaczęto przynosić do kościołów. Obecnie w święconce przyozdobionej bukszpanem i koronkami powinny znaleźć się trzy podstawowe produkty: jajko, mięso i pieczywo. Ich metaforyczne znaczenie ma związek z tajemnica Paschy. Mięso jest symbolem ofiary baranka, jajko symbolizuje Zmartwychwstanie Chrystusa, natomiast chleb ma przywodzić na myśl Chleb Eucharystyczny.

Pisanki, kraszanki

Ozdabianie jajek jest zwyczajem bardzo starym, aczkolwiek praktykowanym do dziś. Najbardziej znana legenda dotycząca kraszanek głosi, że św. Maria Magdalena, kiedy dowiedziała się o Zmartwychwstaniu Jezusa, pobiegła do domu i jajka, które tam były przybrały czerwoną barwę. Wzięła je zatem i pognała do Apostołów podzielić się z nimi jajkami i oznajmić im, że Zbawiciel wstał z martwych. Tym samym kolor czerwony stał się symbolem radości, triumfu i dobrych wieści. Od tego czasu w wielkanocnych koszykach nie może zabraknąć czerwonego jaja.
Kolejna przypowieść mówi o tym, że to Maryja chcąc błagać Piłata o darowanie życia Jezusowi, wręczyła mu w podarku kolorowe jajka.
Barwione jajka były obecne w kulturach pogańskich od ponad 5 tysięcy lat. Najstarsza znana pisanka pochodzi z Asyrii, natomiast najstarsza pisanka znaleziona w Polsce liczy sobie tysiąc lat. Nazwy kolorowych jaj są zależne od sposobu ich wykonania. Te jednokolorowe to kraszanki, natomiast jajka ozdobione wzorami nazywamy pisankami. Kolory kraszanek nie są przypadkowe, bowiem każdy kolor ma symboliczne znaczenie: niebieskie lub fioletowe symbolizują wielkopostną żałobę, a żółte, zielone, brązowe i czerwone (czyli te o barwach ziemi) oznaczają radość ze Zmartwychwstania Chrystusa.